Dünyada çevre alanında 2023 böyle geçti

İSTANBUL( AA) – Dünyanın çeşitli yerlerinde iklim krizi kaynaklı aşırı hava olaylarının yaşandığı 2023 yılında düzenlenen en üst düzey iklim zirvesi COP28'de küresel ısınmayla mücadele için tüm ülkelere fosil yakıtlardan uzaklaşma çağrısında bulunuldu.

Dünya, küresel ortalama sıcaklığın 16,77 derece ölçüldüğü haziran-ağustos döneminde tarihteki en sıcak yaz mevsimini yaşadı. Ayrıca sıcaklığın 17,23 dereceye ulaştığı 6 Temmuz, en sıcak gün olarak kayıtlara geçti

Küresel ısınma sonucu sıcaklıklarda yaşanan artışlar aşırı hava olaylarını tetikledi. Libya’da meydana gelen sel felaketinde 11 binden fazla kişi hayatını kaybetti.

İsrail'in Gazze’ye yönelik saldırıları binlerce sivilin ölümüne neden olurken uluslararası hukuka göre kullanımı yasak olan fosfor bombası başta olmak üzere kullanılan mühimmat, çevre ve halk sağlığı felaketini de beraberinde getirdi

AA muhabirlerinin derlediği bilgilere göre 2023'te dünyada çevre alanında yaşanan önemli gelişmeler şöyle:

– Küresel ısınmaya El Nino etkisi eklendi

Mayıs ayından itibaren etkili olmaya başlayan El Nino hava olayı, tüm dünyada sıcaklıkların rekor seviyelere ulaşmasına neden oldu.

Haziran-ağustos döneminde küresel ortalama sıcaklık 16,77 dereceyle, uzun yıllar ortalamasının 0,66 derece üzerine çıktı ve böylece tarihteki en sıcak yaz mevsimi yaşandı. Küresel ortalama sıcaklığın 17,23 dereceye ulaştığı 6 Temmuz, en sıcak gün olarak kayıtlara geçti.

En sıcak yaz mevsiminin ardından sıcaklık değerleri sonbaharda da anormal seyrine devam etti. Avrupa Birliği (AB) Copernicus İklim Değişikliği Servisi verilerine göre 16,38 derece ölçülen eylül ayı sıcaklığı, 1991-2020 ortalamasının 0,93 üzerinde gerçekleşerek tarihteki en sıcak eylül ayının yaşanmasına neden oldu.

Sıcaklık ortalamasının 15,3 dereceyle olduğu ekim ayı, en sıcak ekim; ortalama sıcaklığın 14,22 ölçüldüğü kasım ayı ise tarihteki en sıcak kasım oldu.

Dünya Meteoroloji Örgütü “2023 Küresel İklim Durumu” raporunda, 2023'ün kayıtlara en sıcak yıl olarak geçeceğini açıklandı.

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, küresel ısınma çağının sona erdiğini, bunun yerine “küresel kaynama çağının” başladığını söyledi. Guterres, sıcaklık artışını sınırlamak ve iklim değişikliğinin zararlı sonuçlarından kaçınmak için dünyaya acil önlem çağrısında bulundu.

– Libya’da sel

İklim değişikliğiyle bağlantılı artan hava sıcaklıkları aşırı hava olaylarını ve felaketleri de beraberinde getirdi.

Orta Akdeniz'de etkili olan ve 10 Eylül'de Libya'nın doğusunu vuran Daniel fırtınası, Derne, Beyda, Bingazi, Merc, Taknis, Suse, Mehili ve Verdiyye kentlerinde sel felaketine yol açtı. Sel sonucu 11 binden fazla kişi hayatını kaybederken 2 milyar dolardan fazla maddi hasar meydana geldi.

– Orman yangınları

Kanada'nın Alberta eyaletinde 78 ayrı noktada çıkan orman yangınları nedeniyle binlerce kişi evlerinden tahliye edildi. Yangınlar sonucu yayılan dumanlar, ABD'nin birçok eyaletine ulaşarak hava kalitesinde düşüşe yol açtı ve bu eyaletlerde kırmızı alarm verildi. Yaz boyunca çeşitli ölçeklerde meydana gelen 6 bin 132 yangından 16,5 milyon hektar alan etkilendi.

Temmuz ayında Yunanistan’da başlayan ve bir AB ülkesinde 2000 yılından bu yana görülen en büyük orman yangını felaketi olarak kabul edilen yangınlarda 20'den fazla kişi hayatını kaybetti. Yangınlardan ülke çapında tahminen 30 bini çocuk olmak üzere 100 binden fazla insan etkilendi ve en az 155 bin hektar alan tahrip oldu. Özelikle Rodos adasında ağır tahribata yol açan yangınlar yaz sonuna kadar devam etti.

Bir diğer Akdeniz ülkesi olan İtalya da yangınlarla mücadele etti. Yıl boyunca birçok noktada çıkan ve eylül ayına kadar devam eden yangınlar nedeniyle İtalya'da 51 bin 386 hektar ormanlık alan yandı. Yangınlardan en çok etkilenen bölge, Sicilya Adası oldu.

– Deniz yüzeyi sıcaklıkları rekor kırdı

Sadece karasal sıcaklıklarda değil, deniz yüzey suyu sıcaklıklarında da 2023'te rekor kırıldı. İngiltere Meteoroloji Kurumu'nun (Met Office) verilerine göre, mayısta deniz yüzeyi sıcaklığındaki artış, referans periyot olan 1961-1990 dönemine kıyasla 1,25 dereceye ulaştı. Nisan ve mayıs itibarıyla kaydedilen sıcaklık değerleriyle deniz yüzeyi sıcaklığında 1850'den beri aylık bazda en yüksek seviyeler görüldü. Bölgesel bazda ise Mayıs 2023'te Kuzey Atlantik'teki sıcaklık artışı, El-Nino'nun da etkisiyle rekor kırdı.

– COP28

Birleşmiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 28. Taraflar Konferansı (COP28), 30 Kasım-12 Aralık tarihleri arasında Birleşik Arap Emirlikleri’nin Dubai kentinde gerçekleşti. Zirveye dünyanın her yerinden 70 binden fazla delege katıldı. İki hafta süren zirve, tüm ülkelere “fosil yakıtlardan uzaklaşma” çağrısının yapıldığı final metninin kabul edilmesiyle sona erdi.

– Bonn İklim Değişikliği Konferansı

Bonn İklim Değişikliği Konferansı'nın 58'incisi, 5-15 Haziran tarihlerinde düzenlendi. Konferansta uzmanlar ve hükümet yetkilileri, iklim krizi kaynaklı kayıplar ve hasarlar ile uyum süreçleri kapsamında finansal konuları ele aldı.

– IPCC 6. Değerlendirme Raporu açıklandı

Birleşmiş Milletler (BM) bünyesinde bulunan Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) bilim insanlarının hazırladığı Sentez Raporu 6. Değerlendirmesi onaylandı. İklim krizinin yol açtığı kayıpların ve neden olduğu zararların giderek artacağına yönelik risklere odaklanılan raporda, dünyada yaklaşık 3,6 milyar insanın iklim krizine karşı aşırı kırılgan bölgelerde yaşadığı vurgulandı.

– Dünya Çevre Günü

5 Haziran Dünya Çevre günü bu yıl “Plastik kirliliğine çözüm” temasıyla kutlandı. Etkinlikler öncesinde Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) tarafından yayımlanan raporda, 2040'a kadar plastik kirliliğinin yüzde 80 azaltılması hedefi ortaya kondu ve bunun için öncelikle gereksiz plastik üretiminin azaltılması gerektiği belirtildi.

– İsrail saldırıları Gazze'de binlerce can kaybının yanı sıra çevre felaketine neden oldu

İsrail'in 7 Ekim’de başlattığı saldırılar sonucu Gazze’de binlerce sivil hayatını kaybederken bölgedeki tahribat, çevre ve halk sağlığı felaketini de beraberinde getirdi. Uzmanlara göre İsrail’in, uluslararası hukuka göre yasak olan beyaz fosfor bombası kullanması, çevre felaketinin etkisinin uzun yıllar sürmesine neden olacak. Öte yandan iklim krizine karşı hassas bir coğrafyada olan Gazze’nin, İsrail’in müdahaleleri sonucu uzun yıllardır mücadele ettiği su krizi de saldırılar sonrası bir kez daha gündeme geldi.

– Kuraklık Panama Kanalı'nı vurdu

Atlantik Okyanusu'nu Pasifik Okyanusu'na bağlayan Panama Kanalı’nda yaşanan kuraklık nedeniyle geçişlere sınırlama getirildi. Tarihin en kurak dönemini yaşayan kanalda 200'den fazla gemi geçiş sınırlaması nedeniyle mahsur kaldı.

– Japonya radyoaktif atık suyu okyanusa boşalttı

Japonya, 2011'deki depremin ardından meydana gelen tsunamide zarar gören Fukuşima Dai-içi Nükleer Santrali'ndeki radyoaktif atık suyu 24 Ağustos'ta okyanusa boşaltmaya başladı. Radyoaktif atık suyun tahliyesi dünyanın çeşitli yerlerinde protesto edilse de Japonya hükümeti kademeli olarak ekim ve kasım aylarında da boşaltma işlemlerine devam etti.

– ABD'de kimyasal madde taşıyan kamyon devrildi

ABD'nin Ohio eyaletinin East Palestine kasabası yakınlarındaki demir yolunda kimyasal madde taşıyan 150 vagonlu trenin 50 vagonunun 3 Şubat’ta raydan çıkması çevre felaketine neden oldu. Olayın ardından çevrede yaşayanlarda baş ağrısı, göz yanması, öksürük, halsizlik gibi şikayetlere ve hayvan ölümlerine rastlandı.

Muhabir: Saniye Hülya Çorakçı Ertan